Станіслаў Булак-Балаховіч

З пляцоўкі Wikiquote
Станіслаў Булак-Балаховіч
Станіслаў Нікадзімавіч Булак-Балаховіч
Нараджэнне
22 лютага 1883
Маёнтак Мэйшты, Відзаўская воласць, Новааляксандраўскі павет, Ковенская губерня, Паўночна-Заходні край, Расійская імперыя
Смерць
10 траўня 1940 (56 гадоў)
Варшава, Генерал-губернатарства для акупаваных польскіх земляў, Трэці Рэйх
Грамадзянства
Расійская імперыя, БНР, Польская Рэспубліка
Род дзейнасці
Вайсковец

Станісла́ў Нікадзі́мавіч Була́к-Балахо́віч — беларускі, польскі і расійскі вайсковы дзеяч. Афіцэр кавалерыі Расійскай імператарскай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал Асобнага атраду БНР, камандзір дабраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі ў 1920 годзе, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка. Таксама вядомы як Бацька Булак-Балаховіч.

Думкі[правіць]

  •  

Я дэмакрат, хрысьціянін-католік, мая сьвятой памяці маці была полькай, бацька — беларус. Я знаходжуся па-за партыямі. У Польшчу я прыбыў як беларускі генэрал, добраахвотна, з вайсковымі часткамі, мною ўзброенымі ды экіпіраванымі. Кадры майго войска складаліся зь беларусаў, крэсовых палякаў і расейцаў. Да мяне ахвотна цягнуліся ўсе тыя, каго перасьледавалі за погляды камуністы ды германафілы. (…) Я горача верыў у Бога й справядлівасьць

  •  

Руская народная добраахвотніцкая армія, якая змагаецца за свабоду ўсіх народаў і за мір ва ўсім сьвеце, атрымала прызыў аб дапамозе ад прадстаўнікоў свабоднага беларускага народу… — У адказ на зварот БПК па дапамогу.

  •  

Праз цёмныя хмары на чуждай старонцэ
Зірнула на нас цёпла-роднае сонцэ,
I гоман пачуў я з радной стараны:
«Свабода калоціцца ў нашэ ваконцэ,
За бацькаўшчыну ўсталі яе ўсе сыны!»
     Сынкі! А мы штожа!
     Нам будзе нягожа,
     Каб мы не пайшлі на падмогу!
Сьмялей, не аглядайцесь,
Хутчэй сабірайцесь
I будзем гатовы ў дарогу! — Верш «Покліч Бацькі», 25 лістапада 1919 года, Рэвель

  •  

Зьяўляючыся грамадзянінам Б.Н.Р., лічу патрэбным, каб маё войска было скарыстана для забароны цэльнасьці і недзялімасьці маёй Бацькаўшчыны, а таму прапаную майму Ураду залічыць мяне і мой атрад на беларускую службу. — Студзень 1920 года.

  •  

Эстонія выпусьціла толькі адзін мой атрад узброеным. Мае людзі ў гэтым атрадзе адмовіліся раззброіцца. У красавіку я павінен зь імі ізноў ісьці супраць бальшавікоў [...] Палякі прымуць мяне. Мой атрад ужо у Брэст-Літоўску. Я сустрэнуся зь Пілсудзкім і пакіну яго неадкладна, каб узьяднацца з атрадам [...] Я беларус і каталік, але я змагаўся за Расею і буду падтрымліваць расейскую справу. — Канец сакавіка 1920 года.

  •  

З усіх урадаў, якія лічаць сябе беларускімі, будзе прызнаны той, які абапіраецца на беларускае сялянства, разам з ім працуе на незалежнасьць і падзяляе ягоную цяжкую долю. Тыя ж, хто (…) зьяўляецца ўрадам адно на паперы, разьяжджае па замежжы, ня мае нічога агульнага з народам, гальмуе справу ягонага вызваленьня (…), абвяшчаюцца ворагамі беларускага народу. — 1921 год.

  •  

Сябры мае! Пад гэтым сьцягам (бел-чырвона-белым) мы нарадзіліся, ваюем і, можа быць, загінем. Я не хачу, каб мы загінулі, я хачу, каб мы перамаглі. Перамаглі ўсіх, хто акупаваў маю й вашую родную краіну — Беларусь. Нашыя ворагі — Ленін і Сталін, іх крывавыя памагатыя, якія раздзіраюць нашу радзіму на кавалкі. Мы не жадаем чужынцаў на нашай зямлі. Клянуся асабіста, заклікаю і вас паклясьціся не складань зброю да тае пары, пакуль не вызвалім родны край ад узурпатара, ад расейскай навалы. Клянёмся! — Прамова перад жаўнерамі ў Тураве.[1]

Пра Булак-Балаховіча[правіць]

  •  

Яго можна выкарыстаць, але не тут і не цяпер. Гэта адбудзецца ў апошнім акце, таму пакуль выпускаць гэты плян з рук я не хачу… — Увесну 1920 года

  — Юзаф Пілсудскі
  •  

Ня толькі бандыт, а чалавек, які сёньня расеец, заўтра паляк, пасьлязаўтра беларус, яшчэ празь дзень – нэгр

  — Юзаф Пілсудскі[2]
  •  

Пад выглядам беларускіх атрадаў ён пачаў набор рознага роду бадзялых расійскіх афіцэраў, для якіх беларуская справа была дарагой таксама, як леташні сьнег — Увесну 1920 года

  — Кузьма Цярэшчанка
  •  

Шпарка Ен ідзе наперод, маючы мэту выгнаць захватчыкау уласьці — бальшавікау и правясьці у жыцьце дзунейшые мары усіх сьвядомых сыноу Беларусі — стварыць свае незалежнае Гаспадарство, даць змучанаму Беларускаму Народу тую зямлю, што дагэтуль даавалі яму на паперы бальшавікі, даць магчымасьць працаваць на сваю карысьць, а не для бальшавіцкіх камісарау і уселякіх «іспалкомау». — Кастрычнік 1920 года

  — Улётка Беларускага Палітычнага Камітэту
  •  

Прызначаны ў мястэчку самім Булак-Балаховічам гарадзкі галава праз колькі дзён зьнік у невядомым кірунку. А ў канцы лістапада, выглянуўшы раніцай у акно, я ўбачыў, як, ахопліваючы нашую хату з усіх бакоў, прайшоў ланцуг чырвонаармейцаў са зброяй. Толькі балахоўцаў на станцыі ўжо не было.

  — Зміцер Сергіевіч
  •  

Бандытызм, які разьвіўся ў Савецкай Беларусі, насаджаецца прадажнымі агентамі контррэвалюцыйных чорнасоценцаў Балаховіча і Савінкава. — 22 ліпеня 1921 года

 

Бандитизм, развившийся в Советской Белоруссии, насаждается продажными агентами контрреволюционных черносотенцев Балаховича и Савинкова.

  — Загад №4 начальніка Баявога ўчастка і Слуцкай павятовай паліткамісіі
  •  

Мы вельмі падтрымліваем генерала Балаховіча і будзем удзячны, калі ён будзе трымацца лёзунга Незалежнасьці Беларусі і калі войскі яго пойдуць вызваляць Беларусь і разам з Беларускім Урадам будаваць Дзяржаўнасьць шматпакутнай старонкі.. — № 19, ад 26 кастрычніка 1920 года

  — газета «Беларускае слова»

Усебеларуская Нацыянальна-палітычная нарада[правіць]


  •  

Да самога пачатку вайны на Беларусі жылі мірна два народы беларускі i жыдоўскі, i ўся пагромная агітацыя, вёўшаяся i раней, была дарэмнай. Але бальшавіцкі пераварот пасунуў рожных авантурнікаў уступіць на шлях змаганьня з саветамі пад лёзунгам жыдоўскіх пагромаў. Створаныя гэтымі авантурнікамі, Савінкавым, Балаховічам i іншымі, банды, зложаныя з чужацкіх беларускаму народу элемэнтаў, прынясьлі з сабой на Беларусь жахі жыдоўскіх пагромаў i стараліся апаганіць беларускае імя, скінуўшы на яго абвінавачаньні ў гэтым. Але беларускія працоўныя масы, т.е. народ беларускі, векавое жыцьцё якога побач з народам жыдоўскім ніколі не ацемралася ніякімі эксцэсамі, у гэтых пагромах нявінны, i абавязак Нарады - назваць сапраўдных пагромшчыкаў Сучасных акупантаў Беларуci. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Клаўдзі Дуж-Душэўскі
  •  

Я хацеў бы рэабілітаваць Балаховіча, але, пакуль ён не даказаў абратнага, я называю яго авантурнікам. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Клаўдзі Дуж-Душэўскі
  •  

Як адносіліся да жыдоў, відаць з таго, што цывільная ўлада ў Тураве была перадана жыдоўскай абшчыне.
Проці жыдоўскіх пагромаў Палітычны Камітэт добра змагаўся (расстраляны два жаўнеры за рабунак). — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Павал Аляксюк
  •  

Што дала Мазырская эпапея беларускаму вызваленчаму руху? Яна дала рэальную падтрымку Беларускаму Ўраду, падняла дух беларускага народу, памагла згуртавацца партызанскім атрадам.
У пэрыяд мазырскай гісторыі Балаховіч аддаўся чэсна i шчыра Беларусі. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Павал Аляксюк
  •  

Балаховіч зусім не партыйны, але адзінка, здольная да працы, у сваім часе пайшоў зь пяцьцю тысячамі войска для Беларускай Дзяржавы. Палякі не маглі прызнаць беларускага войска Балаховіча, бо прыйшлося б прызнаць Беларускую Рэспубліку. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Лявон Дубейкаўскі
  •  

Балаховіч шчыры беларус, хоць i генэрал, віхор, вядома, як ваенны. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Лявон Дубейкаўскі
  •  

Уплывы Балаховіча паміж сялянства i цяпер маюць мейсца, a асабліва тады, калі йшло паўстаньне. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Арсен Паўлюкевіч
  •  

Я трэбую грамадзкага суду над Балаховічам, бо ён пагромшчык. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Самуіл Жытлоўскі
  •  

Прымаючы пад увагу, што Балаховіч зьвязаў сваё імя зь беларускім рухам i павёў беларускае сялянства на сьмерць, Канфэрэнцыя лічыць яго авантурнікам, а таксама ўсіх тых, якія будуць трымаць зь імі акцыю. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Аляксандар Цьвікевіч
  •  

1) Балаховіч ня мае ніякага падтрыманьня з боку беларускіх нацыянальных i палітычных арганізацый;
2) зьвязаўшы сваё імя зь беларускім асвабадзіцельным рухам, ён дагэтуль не ачысьціў сябе ад пазоручых беларускае імя абвінавачаньняў у жыдоўскіх пагромах i грабежствах;
3) ён самавольна абвесьціў сябе галоўнакамандуючым беларускіх вайсковых сіл i
4) дазволіў сабе выдаваць акты дзяржаўнага значэньня. Дзеля гэтага Беларуская Нацыянальна-Палітычная Нарада ў Празе лічыць Балаховіча да таго часу, пакуль ён не апраўдае сябе перад беларускім грамадзянствам, узурпатарам i авантурнікам. — Прага, 1921 год

  — Рэзалюцыя аб чыннасці Балаховіча
  •  

Рэзалюцыя гаворэ, што Балаховіч узяў на сябе геройскую барацьбу, тагды як дэмакратыя ўсяго сьвету лічыць яго іначэй. Калі мы з гэтым згодзімся, мы, як канфэрэнцыя, самі сябе кампраметуем. — На Першай Усебеларускай канферэнцыі

  — Вацлаў Ластоўскі

З паказаньняў Уладзімера Пракулевіча па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі»[правіць]

  •  

Паміж іншым, у яго (Мацэлі) асьвятленьні выходзіла, што супраць Саветаў пачынаюцца паўстаньні на Меншчыне, што ў Польшчы арганізуецца беларускае войска, якое накіравана проці бальшавікоў, што Балаховіч прадстаўляе моцную, добра аснаджаную армію, прычым сам ён беларус і йдзе пад «эсэраўскімі» споклічамі: «Землю й волю сялянам». — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

Между прочим, в его освещении выходило, что против Советов начинаются восстания на Минщине, что в Польше организуется белорусское войско, направленное против большевиков, что Балахович представляет мощную, хорошо снабженную армию, причем сам он белорус и идет под «эсеровскими» лозунгами: «Землю и волю крестьянам».

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»
  •  

Антыбальшавіцкія элемэнты дужыя і актывізуюцца, прычым арыентуюцца на Польшчу; Балаховіч сярод іх карыстаецца папулярнасьцю, гэтак яго ўжо пасьпелі афішаваць. — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

Антибольшевистские элементы сильны и активизируются, причем ориентируются на Польшу; Балахович среди них пользуется популярностью, так его уже успели афишировать.

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»
  •  

Выступае Самусевіч, знаёміць з уражаньнем, якое выклікаў на дэлегацыю Балаховіч і яго армія. Падкрэсліваючы, што Балаховіч беларус па паходжаньні й по духу, што ён ідзе пад споклічамі незалежнай Беларусі й «землю й волю сялянству», што армія яго моцная, добра аснаджаная, расце колькасна й становіцца ўсё папулярней сярод беларускай масы. Самусевіч далей дакладвае, што Балаховмч яму даручыў фармаваньне тут, на Случчыне, палка, і што мае на гэтае ўжо асыгноўку. — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

Выступает Самусевич, знакомит с впечатлением, которое произвел на делегацию Балахович и его армия. Подчеркивая, что Балахович белорус по происхождению и по духу, что он идет под лозунгами независимой Белоруссии и «землю и волю крестьянству», что армия его мощна, хорошо снабжена, растет количественно и становится все популярнее среди белорусской массы. Самусевич далее докладывает, что Балахович ему поручил формирование здесь, на Слутчине, полка, и что имеет на это уже ассигновку.

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»
  •  

Затым выступіў і брат Балаховіча, які растлумачыў сходу заданыя яму пытаньні, што Балаховіч афіцыйна зьяўляецца галоўнакамандуючым усімі ўзброенымі сілами на Беларусі, што яго народная добраахвотнецкая армія ў цяперашні час налічвае 60 тысяч чалавек, добра ўзброеная, мае артылерыю, значныя конныя часткі, багатую аснаду; што гэта бесперапынна расце. Балаховіч ідзе ў хаўрусе з Расійскім Палітычным Камітэтам і беларускім урадам у асобе Беларускага Палітычнага Камітэту. — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

Затем выступил и брат Балаховича, который разъяснил собранию заданные ему вопросы, что Балахович официально является главнокомандующим всеми
вооруженными силами на территории Белоруссии, что его народная добровольческая армия в настоящее время насчитывает 60 тысяч человек, хорошо вооружена, имеет артиллерию, значительные конные части, богатую амуницию; что это непрерывно растет. Балахович идет в союзе с Российским Политическим Комитетом, возглавляемым Савинковым, и белорусским правительством в лице Белорусского Политического Комитета с В.Адамовичем и Алексюком во главе.

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»
  •  

Характэрна, што Балаховіч адмовіўся дарам выдаць зброю, а неадменнай умовай ставіў падпарадкаваньне яму. Яшчэ выявілася йдэйная цвёрдасьць нашае суполкі — на такія ўмовы мы не пашлі, хаця лічба староньнікаў за пагадненьне з Балаховічам усё расла як сярод Рады, гэтак і, у асаблівасьці, сярод вайсскоўцаў, і утрымліваць нам свае пазыцыі каштавала нямалай працы. — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

Характерно, что Балахович отказался даром выдать оружие, а непременным условием ставил подчинение ему. Еще выявилась идейная твердость нашей группы — на такие условия мы не пошли, хотя число сторонников за соглашение с Балаховичем все росло как среди Рады, так и, в особенности, среди военных, и удерживать нам свои позиции стоило немалого труда.

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»
  •  

Прыехаў у лягер (інтэрнаваных) і сам «бацька», прывез 600 камплектаў бялізны, 300 бутэлек гарэлкі, каньяку й віна, і зладзілі там на некалькі дзён папойку. Быў арганізаваны запіь ахвотнікаў у атрады Балаховіча, з уласьцівай дэклярацыяй. Налічвалі вышэй за паўтары тысячы подпісаў, але намі ўстаноўлена было, што большасьць падложны, пісаны адным почыркам шмат якія прозьвішчы. — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

Приехал в лагерь (интернированных) и сам «батька», привез 600 комплектов белья, 300 бутылок водки, коньяку и вина, и устроили там на несколько дней попойку. Была организована запись охотников в отряды Балаховича, с соответствующей декларацией. Насчитывали свыше полутора тысяч подписей, но нами установлено было, что большинство подложны, писаны одним почерком многие фамилии.

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»
  •  

У гэты складаны палітычны момант стваралася ўражаньне, што энэргічны «бацька» запануе над Беларусьсю, а, таму, хочаш ня хоавш павінны зь ім лічыцца як з моц'ю. Але найдужэйшае жаданьне вылучыць Балаховіча ў нацыянальныя героі стрымлівалася ягонай адмоўнай пазыцыяй па адносінах да БНР Ластоўскага й Найвышэйшай Рады. — Паводле паказанняў па справе «Саюзу Вызваленьня Беларусі», 13—17 снежня 1930 года

 

В этот сложный политический момент создавалось впечатление, что энергичный «батька» завладеет территорией Белоруссии, а, следовательно, хочешь не хочешь должны с ним считаться как с силой. Но сильнейшее желание выдвинуть Балаховича в национальные герои сдерживалось его отрицательной позицией по отношению к БНР Ластовского и Найвышейшей Раде.

  — Уладзімір Пракулевіч «Слуцкае паўстаньне»


З лістоў Езавітава[правіць]

  •  

Бачыўся з прадстаўнікамі Атрада Ген. Балаховіча. Балаховіч цяперака зусім вольны чалавек... Хацеў бы быць бліжэ да Бацькаўшчыны (Вільня). Лічыў адзін раз сябе літвіном, але цяпер даведаўся аб беларусах і сам ня ведае хто ён. Трэба, кажэ, добра пазнаёміцца з картай, рухам і гісторыяй. — 18 кастрычніка 1919 года

  — Кастусь Езавітаў
  •  

Я прапанаваў запытаць яго: Ці ведае ён беларускую (простую) мову; ці ведае мову літоўскую; ці ведае што фамілія его зусім беларуская; па літоўску была б Балаховічунас; як ён адносіцца да нацыянальных пытаньняў і ці прызнае ён незалежнасьць Беларускай Народнай Рэспублікі.

  — Кастусь Езавітаў
  •  

Яны (прадстаўнікі генэрала) прыйшлі да мяне і паведамілі, што Балаховіч беларускую мову ведае і Беларускую Народную Рэспубліку прызнае і гатоў бараніць

  — Кастусь Езавітаў
  •  

…з гэтаго часу Вы з Вашым войскам лічыцесь на службе ў Арміі Беларускай Народнай Рэспублікі, як Камандзір Асобнага Атрада Беларускай Народнай Рэспублікі ў Эстоніі — 15 лістапада 1919 года

  — Кастусь Езавітаў
  •  

Балаховіч нерваваўся і дасылаў запіскі з пытаньнем „што новага?“, я адказваў „навінаў пакуль няма“. Ён беснаваўся і піў. Аб гэтым парупіўся польскі вайсковы аташэ, які „выпадкова“ пазнаёміўся з Балаховічам і вельмі ўсьцешыўся, што знайшоўся беларускі генэрал, які мог бы ўзначаліць і аб’яднаць тыя беларускія атрады, якія ствараюцца ў Менску… — Напрыканцы 1919 года

  — Кастусь Езавітаў

Зноскі

Спасылкі і крыніцы[правіць]